LOGO Teatru

Historia Teatru

Polski Teatr Ludowy we Lwowie przekroczył próg 60-lecia działalności powojennej polskiej sceny we Lwowie.  Pierwszy występ zespołu teatralnego odbył się 19 kwietnia 1958 roku w Sali szkoły nr 10 (obecnie szkoła Marii Magdaleny). W programie swoistego debiutu teatralnego znalazły się małe formy dramatyczne: "Rycerskość wieśniacza" Giovanni Vergi i farsa "Babcia i wnuczek" K. I. Gałczyńskiego

Już jesienią Piotr Hausvater zrealizował "Balladynę" J. Słowackiego i kolejne pozycje - fragmenty "Marii Stuart", "Mazepy" i "Beatrix Cenci". Już w grudniu 1959 roku przedstawienia te zostały zaprezentowane na scenie dawnego lwowskiego kabaretu "Bagatela", pełniącego wtedy funkcję Domu Twórczości Ludowej i patronującego działalności zespołów amatorskich. Wtedy też pojawiły się w prasie pierwsze recenzje pióra prof. Aleksandra Rudnickiego i afisze na mieście.

Występy w ramach miejskich przeglądów twórczości amatorskiej spotkały się z dużym zainteresowaniem władz kulturalnych Lwowa, którym patronował wówczas Jarosław Witoszyński i już w 1960 roku zespół przeniósł się na stałe do Obwodowego Domu Nauczyciela (dawny pałac hr. Bielskich) przy ul. Kopernika 42, który jest jego siedzibą po dzień dzisiejszy.

Na przestrzeni długich lat pracy Teatr Polski skupiał wokół siebie nie tylko Polaków, ale również Ukraińców i Rosjan zamieszkałych we Lwowie, zapewniając sobie również trwałą współpracę zawodowych kompozytorów, plastyków i choreografów.

Od premiery "Panny Maliczewskiej" G. Zapolskiej w 1960 roku, Zbigniew Chrzanowski zaczął pełnić funkcję reżyserską na równi z Piotrem Hausvaterem, a po jego śmierci w 1966 roku objął kierownictwo artystyczne. Zbiegło się to również z ukończeniem przez niego wydziału reżyserskiego w Szkole Teatralnej przy Teatrze im. Wachtangowa w Moskwie.

W grudniu 1961 roku Republikańska Rada Związków Zawodowych nadała polskiemu zespołowi teatralnemu tytuł Teatru Ludowego, co zapewniało regularne występy, publikacje reklamowe, etaty dla kierownictwa artystyczno-administracyjnego oraz dotacje na wyjazdy poza obręb Lwowa. Od 1962 zawiązują się trwałe kontakty i wymiana twórcza z polskimi zespołami artystycznymi działającymi w Wilnie, m. in. z Zespołem Pieśni i Tańca "Wilia" oraz tetrami pracującymi przy wileńskich Domach Kultury medyków i kolejarzy. W 1968 roku odbywa się uroczysty jubileusz z okazji 10-lecia Teatru, który ma już na swoim koncie 25 premier i ponad 150 przedstawień, gościnne występy w pobliskich Mościskach i Samborze, ale także na kilku dużych scenach Wilna.

Rok 1969 przynosi dwukrotne gościnne występy w Moskwie. W czerwcu odbyła się prezentacja dramatu Jean Anouillhea "Antygona", a w grudniu "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego z okazji II-go Festiwalu Dramaturgii Polskiej w ZSRR. Spektakle te oglądał rektor szkoły teatralnej, wybitny reżyser, pedagog Borys Zachawa, który podkreślił wysoki profesjonalny poziom Polskiego Teatru Ludowego. "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego stało się jedną z najbardziej istotnych pozycji i było utrzymane w repertuarze aż do października 1981 roku.

Drugie dziesięciolecie zaowocowało wielu interesującymi pozycjami repertuarowymi, m. in. „ Chory z urojenia” i „ Pocieszne wykwintnisie” Moliera oraz „Sen nocy letniej” Szekspira. W drugim dziesięcioleciu na scenie Teatru zrealizowano 11 premier i blisko 200 przedstawień. Z polskich utworów przede wszystkim należałoby wymienić "Fantazego" Juliusza Słowackiego, przygotowanego specjalnie na obchody 20-lecia. Z okazji jubileuszu Ministerstwo Kultury b. PRL przyznało Teatrowi zespołową odznakę "Zasłużony dla kultury Polskiej". Taką samą odznakę otrzymał Zbigniew Chrzanowski. W tym okresie w skład zespołu włączyła się studiująca we Lwowie młodzież z Polski. Repertuar wzbogacił się również o współczesną dramaturgię polską takich autorów jak Tadeusz Różewicz ("Stara kobieta wysiaduje"), Sławomir Mrożek("Serenada" i "Na pełnym morzu"). Z klasycznych pozycji wystawiono "Jubileusz" Antona Czechowa. Garderoba teatralnych kostiumów wzbogacana była przez dary zawodowych teatrów z Polski, co znakomicie ułatwiało realizację wielu przedstawień.

W trzecim dziesięcioleciu istnienia Teatr przeżywa dramatyczne wydarzenie – jego działalność omal nie zostaje wstrzymana przez ówczesne władze komunistyczne Lwowa. W październiku 1981 roku po inauguracji kolejnego sezonu przedstawieniem "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego kilka aktorów, w tym pięciu studentów z Polski studiujących na Politechnice Lwowskiej oraz kierownik zespołu zostaje poddanych działaniom represyjnym. Obywateli ZSRR pozbawiono pracy zawodowej i nauki, a obywatele PRL zostali wydaleni z uczelni i doprowadzeni w trybie przymusowym do granicy. Brutalnie zostały przerwane próby "Kartoteki" T. Różewicza.

Nie mogąc podjąć pracy w zawodzie Z. Chrzanowski zmuszony był do wyjazdu ze Lwowa na pobyt stały do Polski. Co prawda, już na początku 1982 roku Teatr wznawia swoją działalność, ale bez prawa używania słowa "Polski" na afiszu i jest nakłaniany do grania w różnych wersjach językowych. Powrót do pełnej nazwy Teatru nastąpi dopiero w 1993 roku.

Sytuacja zespołu uległa stabilizacji, gdy w 1985 roku kierownictwo artystyczne objął Walery Bortiakow – zawodowy scenograf, związany z zespołem od 1972 roku – autor wielu wspaniałych scenografii. Rosjanin, urodzony w Krasnojarsku, a wychowany od dzieciństwa we Lwowie, szczerze rozmiłowany w polskiej kulturze, potrafił skupić zespół wokół siebie i zrealizować tak istotne pozycje w repertuarze Teatru, jak "Zemsta" Aleksandra Fredry i „Odprawa posłów greckich” Jana Kochanowskiego.

Zbigniew Chrzanowski podejmując pracę w zawodowych teatrach w Szczecinie, Wałbrzychu i Wrocławiu, tak naprawdę nigdy nie przerwał swej współpracy z zespołem lwowskim, a w jubileuszowym wieczorze 30-lecia wziął udział już oficjalnie.

Dzięki staraniom kierownika Agencji Konsularnej we Lwowie p. Włodzimierza Woskowskiego, w 1988 roku Teatr wyjeżdża po raz pierwszy do Polski, prezentując swój dorobek w Rzeszowie i Łańcucie. Od tego czasu Polski Teatr Ludowy ze Lwowa częściej ma możliwość zapoznać ze swoim dorobkiem artystycznym wielu widzów w Polsce. W styczniu 1993 roku po raz pierwszy wystąpił w Warszawie na Zamku Królewskim z kompozycją literacko-muzyczną pt. "Szopka lwowska".

Wśród znaczących wydarzeń w historii Teatru wyróżnić należy występ w 1991 roku Lubaczowie podczas pielgrzymki Ojca Świętego do Polski w ze sztuką Jego pióra "Przed sklepem Jubilera" oraz udział w uroczystościach w Rudkach z okazji powtórnego pogrzebu i poświęcenia rodowej krypty hr.Aleksandra Fredry z przedstawieniem "Dawny spór" Mariana Hemara. Natomiast w maju 1993 roku Polski Teatr Ludowy we Lwowie przygotował uroczysty wieczór poświęcony 200. rocznicy urodzin Aleksandra Fredry, który odbył się na scenie d. teatru Skarbkowskiego, z udziałem aktorów ukraińskich oraz wybitnego fredrologa prof. Bogdana Zakrzewskiego.

W tym samym czasie, podczas oficjalnej wizyty Prezydenta RP Lecha Wałęsy we Lwowie zostali udekorowani: Zbigniew Chrzanowski, Krzyżem Oficerskim a Walery Bortiakow Krzyżem Kawalerskim, a 29 maja w pałacu Rady Ministrów w Warszawie zespołowi Polskiego Teatru Ludowego we Lwowie minister spraw zagranicznych RP prof. Krzysztof Skubiszewski wręczył Dyplom Uznania za wybitne zasługi dla kultury polskiej w świecie. Dwutygodniowe tournée w październiku 1993 roku w Anglii, występy w Manchesterze, Birminghamie i Sheffieldzie, a przede wszystkim spektakle w Londynie na scenie POSK-u i w polskim klubie "Biały Orzeł" dzielnicy Baalam, jakby uwieńczyły dotychczasowe osiągnięcia lwowskich artystów, podejmujących ambitną próbę kontynuacji sławnej tradycji teatralnej Lwowa.

Kolejne dalekie występy zagraniczne to wyjazd w 1999 roku do Szwecji. Występy w Malmö, Göteborgu i Sztokholmie przynoszą zespołowi Teatru nowe sukcesy i uznanie rodaków.

Dzięki znakomitym kontaktom z Władą Majewską – legendą "Wesołej lwowskiej fali" do repertuaru Teatru na stałe wszedł Marian Hemar, nie tylko z tekstami piosenek i wierszy, ale i ze swoją dowcipną i pogodną przedwojenną komedią "Dwóch Panów B", premiera której odbyła się na wiosnę 2005 roku, a także znakomitymi miniaturami poświęconymi Fredrze, Goszczyńskiemu, Kochanowskiemu, Krasickiemu i Szopenowi ze zbiorku pt. "Wszystko, co najpiękniejsze".

Kolejne teatralne sezony przynoszą realizację trzech ważnych pozycji repertuarowych, wśród nich "Kartoteka" Tadeusza Różewicza, do której udało się powrócić po niemal 20-letniej przerwie. "Kartoteka" kolejny raz zwróciła uwagę lwowskiej publiczności na szerokie możliwości artystyczne Polskiego Teatru, śmiało sięgające po współczesną dramaturgię – takim przykładem może być również sztuka Sławomira Mrożka "Polowanie", która wspólnie z wcześniej wystawioną "Serenadą", stanowiła kolejną propozycję teatralną, a także „ Na pełnym morzu” , która powróciła do repertuaru teatru po raz trzeci w absolutnie nowym wydaniu.

Rok 2007, ogłoszony rokiem Wyspiańskiego jakby sam dyktował wybór repertuaru. Po ponad 25 latach ponownie sięgamy po "Wesele" – dramat, który stał się jak gdyby kamieniem milowym w naszej historii. Wybrane sceny ze sztuki zostały zaprezentowane w przedstawieniu „ I ciągle widzę ich twarze…”.

W ostatnich latach, dzięki współpracy z profesjonalnymi aktorami do repertuaru Teatru weszły takie znaczące pozycje jak „Rekonstrukcja poety” Zb. Herberta i „Królewna lala” A.Mickiewicza w reżyserii Bogusława Kierca, „Szewcy” St. Witkiewicza w reżyserii St. Melskiego, Wieczór poetycki „Pan Cogito” wg Zb. Herberta w reżyserii Andrzeja Seweryna oraz bajka „Czupurek” Bogusława Hertza w reżyserii Jerzego Głybina.

Najnowsza premiera 2019 roku to „Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim” Mikołaja z Wilkowiecka w reżyserii Zb. Chrzanowskiego z udziałem aktorów profesjonalnych z Katowic i Radomia. Pomnikowe dzieło średniowiecznej literatury polskiej po 500 latach miało swoja lwowską prapremierę we wspaniałej oprawie Lwowskiej Bazyliki Archikatedralnej.

Zyskując coraz to szersze rzesze sympatyków, czy to w pobliskich miasteczkach Drohobycz, Stryj i Mościska, czy też we wsiach Pnikut, Strzelczyka i Łanowice, czy to w Kołomyji, Łucku, Czerniowcach, Krzemieńcu, Humaniu czy Odessie lub podczas niezapomnianego występu w Nowogródku w Muzeum Adama Mickiewicza, występując często w skromnych warunkach parafialnych kościołów, czy to na dużych profesjonalnych scenach Wilna, Mińska i Grodna, Moskwy, Petersburga i Kijowa, Iwano-Frankowska, Tarnopola, Użgorodu i Mukaczowa, Poznania i Głogowa, Wrocławia i Brzegu, Gdańska i Szczecina, Wałbrzycha i Torunia, Przemyśla i Rzeszowa, Bielska-Białej, Gliwic, Chorzowa i Katowic, Oświęcimia i Krakowa, Zamościa, polskiego i czeskiego Cieszyna, Warszawy czy Wiednia wszędzie z poświęceniem staramy się nieść słowo polskie, prezentując dorobek ojczystej kultury.